Kuantum Teknolojilerinde Kariyer ve Kullanım Örnekleri (Use Cases)

Geçtiğimiz günlerde Sanayi ve Teknoloji Bakanının “Ülkemizi biyoteknoloji, kuantum hesaplama, hızlandırıcılar gibi teknolojilerde öncülerden yapmak istiyoruz” açıklaması ve Hürriyet gibi ana akım yerlerde bile karşımıza çıkmaya başlayan ‘kuantum devrimi’ yazıları ile kuantum teknolojilerine ilginin görece yükseldiği bir dönemden geçiyoruz. Şimdiye kadar kuantum teknolojileri üzerine de farklı mecralarda pek çok yazı yazmıştık.

Bu yazıdaysa kısaca kuantum teknolojileri alanında kariyer yapmak isteyenlerin kullanabilecekleri bazı kaynakları sunup ardından bu teknolojilerin faydalı olacağının düşünüldüğü kullanım örnekleri üzerine değineceğiz. Şu an dünya üzerinde kuantum teknolojileri alanında çalışan yüzlerce firma olduğunu ve küresel olarak 20 milyar doların üstünde bir yatırımın planlandığını da göz önünde bulundurmak önemli.

Kuantum Teknolojilerinde Kariyer Yapmak

Konuyla ilgili QURECA’nın yakın zamanda düzenlediği Quantum Careers Event 2020 etkinliği aslında pek çok örnek sunuyor, ilgililer için tavsiye ederiz. Bu ay Photonics Review’da yayınlanan The Quantum Ecosystem and Its Future Workforce başlıklı makale de konuya eğilen bir eser olarak ele alınabilir. İkisinin de değindiği ortak bir nokta, kuantum teknolojilerindeki iş imkanlarının yalnızca ‘kuantum’ bilmeye dayanmıyor oluşu.

Bir diğer önemli noktaysa kuantum teknolojilerinin pek çok alt dalı olduğu ve bunların da piyasaya girme zamanlarının farklı olacağı. Kuantum anahtar dağıtım ve kriptografi sistemleri hali hazırda ürünleşmiş durumdayken kuantum bilgisayarların ticari olarak geniş sektörlerde fayda sağlayacak versiyonlarına henüz 10+ yıl var. Kuantum algılama/sensörler ve kuantum iletişim ağları da bilgisayım alanından önce hayatımıza girecek alanlar.

Bu bağlamda kuantum teknolojilerinde kariyer yapmayı düşünen insanlar için belki de en önemli imkan şu an eksik olan işgücünün yetişmesi adına pek çok firmanın açtığı eğitim ve staj programlarını değerlendirmek. Örneğin, fotonik kuantum bilgisayım alanında olan Xanadu firmasının Xanadu Residency Program adı altındaki programı buna güzel bir örnek olabilir. Benzer şekilde IBM Quantum Internship veya JPMorgan Quantum Computing Summer Associate Program gibi girişimler bir kuantum kariyere giden yolun kapısını aralayabilir. Staj fırsatlarıyla ilgilenenlerin Quantiki’deki ilgili sayfayı takip etmesi faydalı olur. Benzer şekilde AB’nin Kuantum Amiral Gemisinin sayfasında da pek çok iş ve staj ilanı düzenli olarak çıkmakta.

Bir diğer olası rotaysa mevcut şirketlerin sayfalarını incelemek ve oradaki kişilere ulaşmak, yaptıkları sunumları dinlemek, aradıkları yetenekleri takip edip kazanmak için kurslar almak olabilir. Genel bir listeyi buradaki tez çalışmasının 123’üncü sayfasında bulabilirsiniz. Ayrıca kuantum bilgisayım alanına özelleşmiş bir liste için Quantum Computing Report’un listesi de oldukça kapsamlı ve açıklayıcı. Quantum Zeitgeist’ın ise yine kuantum bilgisayım firmalarına odaklanan interaktif haritasına buradan erişebilirsiniz.

Kuantum Teknolojilerinin Kullanım Örnekleri

Bu konuda da QURECA’nın düzenlediği Quantum Investors Day 2020 ilgililer için güzel bir kaynak, burada beş firmanın (Aquark Technologies, BosonQ Psi, QuantFi, Qubitekk, Crypta Labs) yatırımcılar için yaptığı kısa sunumlar bulunmakta. Benzeri bir faydalı video kaynağı Amiral Gemisi programı altında düzenlenen “European Quantum Week — Thursday 5th, Use cases in Quantum Technologies” sunumları. Burada da şu an yürütülen Amiral Gemisi programları altında geliştirilen teknolojilerin kullanım örnekleri ele alınıyor.

Bir diğer oldukça faydalı döküman ise Avrupa Komisyonunun The Joint Research Centre (JRC) tarafından yazılmış olan “Patent analysis of selected quantum technologies” raporu. Patentler üzerinden pek çok kullanım örneği bu raporda kısaca da olsa ele alınıyor. D-Wave’in sitesinde yer alan kullanım vaka örnekleri sayfası da özellikle annealer’lar konusunda yol gösterici olabilir. Kuantum anahtar dağıtımı (KAD) özelinde ilgilenenler ise OpenQKD projesinin sitesindeki örnekleri inceleyebilir. Ayrıca IDQ tarafından yayınlanan teknik raporlar da (KAD) konusuna eğilmek isteyenlerin ilgisini çekebilir. Ek olarak, bizim de daha önce üzerine yazdığımız finans alanındaysa özellikle portfolyo optimizasyonu odaklı ortaya konulan kullanım örnekleri için Chicago Quantum’un çalışmalarını incelemekte fayda var.

Ayrıca IBM tarafından yayınlanan aşağıdaki raporlar da ilgiler için incelemeye değer dökümanlar:

• “Exploring quantum computing use cases for manufacturing”
• “Exploring quantum use cases for chemicals and petroleum”
• “Exploring quantum computing use cases for financial services”
• “Exploring quantum computing use cases for airlines”
• “Exploring quantum computing use cases for healthcare”

Son olarak önerilebilecek bir diğer detaylı döküman ise Inter-American Development Bank tarafından yayınlanan “Quantum Technologies: Digital transformation, social impact, and cross- sector disruption” raporu.

Elbette burada ele almadığımız sayısız rapor ve döküman da bulunmakta, ancak kuantum teknolojileri nedir, ne işe yararlar, nasıl şeylerde faydaları var diye merak edenler için yukarıdaki raporlar ciddi bir giriş ve ilerleme imkanı sunacaktır.

Türkiye’de Kuantum Teknolojileri

Ülkemizde de bu konuda çeşitli gelişmeler yaşanıyor. Alandaki ülkemizin akademik etkinliklerinin en büyüğü olan ‘Kuantum Optiği ve Bilişimi Toplantısı (KOBİT)’ serisinin bu sene beşincisi düzenlendi. Ayrıca TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) tarafından da pek çok etkinlik ve seminer gerçekleştiriliyor. Bunlardan geçtiğimiz sene düzenlenen ‘Quantum Frontiers of Technology’ etkinliğinde konuşan TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal da konunun önemine değinmişti.

Ayrıca akademinin dışında da kuantum teknolojileri üzerine çeşitli girişimler var. Bir Opet Petrolcülük girişimi olarak 2014’te kurulan Quantag Nano kuantum noktaları (quantum dots) kullanarak tagleme yapıyor. Geçtiğimiz sene kurulan Qubitrium ise kuantum algılama, güvenli iletişim ve rastgele sayı üretimi alanlarıyla ilgileniyor. Ayrıca TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezinin (BİLGEM) de bu alanda çalışmaları bulunuyor (katalogun 56ıncı sayfasına bakabilirsiniz).

Sonuç

Kuantum teknolojileri hızla gelişmekte olan bir alan. IBM’in kuantum yol haritası rotasından çıkmayacaksa önümüzdeki üç sene içerisinde 1000, 10 sene içerisinde de 1 milyon kübitlik kuantum işlemci üniteleri üretilmiş olacak. Bunların yanında soğuk atom teknolojilerinde, optik saatlerde, iyon tuzaklarında ve daha nice alanda gelişmeler son hız devam ediyor. Bunların farklı sektörlere nasıl nüfuz edeceğiyse tamamen girişimcilik ve inovasyon bakış açılarına bağlı. Artık kuantum teknolojileri bilimkurgu alanının çok ötesine geçti (işin temel bilimiyle ilgili Türkiye Kuantum Haftası kapsamında düzenlediğimiz sunumlardan da erişebilirsiniz), eskiden yalnızca filmlerde görebileceğimiz “ışığı durdurmak” gibi terimler artık laboratuvarlarda rahatça gerçekleştirilebilir eylemler. Kuantum teknolojilerini umursamanın zamanı artık geldi diyebiliriz.

QTurkey’in etkinliklerinden ve kuantum teknolojileri alanındaki gelişmelerden haberdar olmak için aramıza katılabilirsiniz: Üye Olmak İçin Tıklayınız