Kuantum bilimi ve teknolojisi alanındaki araştırmalar ve yenilikler, dünya genelinde 38,6 milyar doları aşan mevcut yatırımlarla sürekli olarak artmaktadır. Genel olarak, küresel kuantum teknoloji pazarının 2040 yılına kadar 106 milyar dolara ulaşması tahmin edilmektedir. Dünya çapındaki ana programlar ve çalışmalar aşağıda özetlenmiştir. Bu, bir kuantum yarışı değil; yeni kuantum teknolojilerini geliştirmek için küresel bir ekosistem oluşturulmaktadır.
Avustralya
Avustralya, kuantum teknolojilerinin geliştirilmesine federal fonlar aracılığıyla 130 milyon avustralya doları yatırım yapmıştır. 2023 bütçesi açıklandığında, Avustralya, yeni bir ulusal kuantum stratejisini desteklemek amacıyla hükümetin 1 milyar dolarlık kritik teknoloji fonundan önümüzdeki 5 yıl içinde 101,2 milyon avustralya doları daha yatırım yapmayı planlamaktadır.
Avusturya
COVID-19 pandemisi, dünya çapında, Avusturya dahil olmak üzere güçlü bir ekonomik krize yol açtı. Bu nedenle, Avusturya hükümeti, araştırma ve geliştirmeye yatırım yapmanın önemini şimdi daha fazla kavramıştır. Ekonomik toparlanmayı teşvik etmek ve Avusturya’nın küresel arenada geride kalmasını önlemek amacıyla, Federal Bilim, Eğitim ve Araştırma Bakanlığı liderliğinde kuantum araştırmalarına ve kuantum hesaplama alanlarına 107 milyon Euro yatırım yapmaktadır.
Brezilya
Brezilya Endüstriyel Araştırma ve İnovasyon Şirketi (Embrapii), Future of Industry girişimi tarafından duyurulan 12 milyon $ başlangıç yatırımı ile Brezilya’da Kuantum Teknolojileri alanında bir Yetkinlik Merkezi kurmayı planlamaktadır.
Kanada
Kanada, kuantum araştırmalarında dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olarak kabul edilmekte olup, son on yılda kuantum araştırmalarına 1 milyar $ fazla yatırım yapmıştır. 2015 yılında yapılan bir değerlendirmeye göre Kanada, kuantum alanına yapılan toplam yıllık harcamalar açısından küresel olarak 5. sırada yer almıştır.
Nisan 2021 itibariyle, Kanada Hükümeti, Ulusal Kuantum Stratejisi başlatmak için 360 milyon dolarlık bir yatırım daha açıkladı. Kuantum Algoritmaları Enstitüsü, kuantum teknolojilerinde inovasyonu ve ticarileştirmeyi hızlandırmak amacıyla Kanada Hükümeti’nden 2,2 milyon dolar alacak. Ayrıca, Kanadalı kuantum hesaplama şirketi Xanadu, dünyanın ilk fotonik tabanlı, hata toleranslı kuantum bilgisayarını inşa etmek ve ticarileştirmek için 40 milyon dolarlık ek federal yatırım aldı.
Çin
Çin, 1990’ların sonlarında resmi olarak kuantum araştırmalarına başladığından bu yana bu alanda önde gelen ülkelerden biri haline gelmiştir. Son yirmi yılda, kuantum devrimi Çin’de önemli bir kabul görmüştür. 2013 ve 2015 yıllarında Çin Ulusal Doğa Bilimleri Birincilik Ödülü kuantum alanında verilmiştir.
Çin, 2030 yılına kadar ulusal kuantum iletişim altyapısını genişletmeyi, genel bir kuantum bilgisayar prototipi geliştirmeyi ve pratik bir kuantum simülatörü inşa etmeyi hedeflemektedir. Çin hükümetinin kuantum teknolojilerine yaklaşık 10 milyar dolar yatırım yaptığı tahmin edilmektedir, ancak bu rakam resmi olarak doğrulanmamıştır.
Danimarka
Danimarka İnovasyon Fonu (DİF – Innovation Fund Denmark), 80 milyon Danimarka kronu (12 milyon $) yatırım yapmıştır. Ayrıca DİF, güvenli kuantum iletişimi için teknoloji geliştirmek amacıyla 28.4 milyon $ fon sağlamıştır.
Kopenhag Üniversitesi, yeni ilaçlar geliştirme amacıyla kuantum simülatörleri geliştirmek ve kullanmak için Novo Nordisk Vakfı’ndan 108,6 milyon Danimarka kronu (16 milyon $) destek almıştır. Ayrıca, Novo Nordisk Vakfı, Kopenhag Üniversitesi ile işbirliği yaparak yeni bir kuantum hesaplama programı başlatmış ve Danimarka’nın ilk tam işlevsel kuantum bilgisayarını inşa etmek için üç kuruma 1,5 milyar Danimarka kronu (200 milyon ABD Doları) hibe vermiştir.
Avrupa
Einstein, Schrödinger ve diğer önemli fizikçilerin kuantum mekaniğiyle ilgili devrim niteliğindeki fikirleri ortaya koymasının ardından yaklaşık bir yüzyıl geçmiştir. Avrupa tam bir yüzyıldan beri akademik alandaki kuantum faaliyetlerinde önde gelen bir konumdadır.
Avrupa Komisyonu, 2018 yılında Avrupa Kuantum Hareketi’ni başlatmak için 10 yıl boyunca 1 milyar Euro fon tahsis etti.
Bu hareketin temel amacı, kuantum teknolojisi alanında Avrupa’da bir endüstri başlatmak için bu araştırma alanında Avrupa’nın bilimsel liderliğini ve mükemmelliğini pekiştirmek ve genişletmektir.
Finlandiya
Finlandiya hükümeti, ilk kuantum bilgisayarını inşa etmek amacıyla VTT ve IQM’ye 20.7 milyon Euro’luk bir proje finansmanı sağlamıştır. Bu finansman, inovasyon finansmanı için Business Finland’dan alınan 3.3 milyon Euro’luk bir artışla ek olarak gerçekleştirilmiştir.
Fransa
Fransa, kuantum teknolojilerine her yıl 60 milyon Euro yatırım yapmaktadır. Ayrıca, kuantum araştırmalarını finanse etmek için önümüzdeki beş yıl içinde 1,4 milyar Euro’ya ihtiyaç duyulacağını öngörerek kuantum teknolojileri için ulusal bir strateji yapılandırma planı başlatmıştır. Bu planın önemli bir özelliği, kamu sektörünün tek başına bu yatırımı destekleyemeyeceğini ve özel sektörün de bu alanda katkıda bulunması gerektiğidir.
Ocak 2021’de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, kuantum teknolojilerine yönelik 1,8 milyar Euro değerinde beş yıllık bir yatırım planını açıkladı. Bu yatırım planının amacı Fransa’nın bu alanda dünya genelinde “ilk üç” içinde yer almasını sağlamaktı.
Almanya
2018 yılında Alman hükümeti, kuantum teknolojilerini pazara sunmak amacıyla 650 milyon Euro fon programını açıkladı. Ardından, Temmuz 2020’de Alman hükümeti, AB’nin 2028 yılına kadar 1 milyar Euro’luk yatırım hedefini tamamlayacakları duyurarak 2 milyar Euro’luk bir kuantum girişimini başlattı.
Almanya, kuantum çalışmaları için IBM gibi önemli bir destekçiden destek alarak yeni bir kuantum bilgisayarı tanıttı (İlgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz: Almanya, İlk Kuantum Bilgisayarını Tanıttı). Bu kuantum bilgisayarı, IBM’in Amerika dışındaki ilk kuantum bilgisayarı olma özelliğini taşıyor ve aynı zamanda Avrupa’daki en güçlü bilgisayarlardan biri olarak kabul ediliyor. Almanya, 2023 yılında kuantum teknolojileri için toplamda 3 milyar Euro tutarında bir eylem planını duyurarak 2026 yılına kadar evrensel bir kuantum bilgisayarı geliştirilmesini hedefliyor.
Macaristan
2018 yılında Macaristan Ulusal Kuantum Teknolojisi Programı, iki nokta arasında kuantum kriptografi iletişimi gibi çalışmalara odaklanarak dört yıllık bir program dönemi boyunca 3,5 milyar HUF (11 milyon Amerikan Doları) devlet desteği almıştır.
Hindistan
Hindistan Bilim Enstitüsü (IISc), kuantum teknolojilerine odaklanan özel bir araştırma alanına sahiptir. Kuantum Teknoloji Girişimi adı verilen bu program, süperiletkenlerden, kuantum iletişimi için tek foton kaynaklarına ve dedektörlerine, entegre fotonik kuantum ağlarına ve kuantum sensörlerine kadar birçok alanda araştırmalar yapmaktadır.
Hindistan hükümetinin bu yıl başlattığı Kuantum Teknolojileri ve Uygulamaları Ulusal Programı, beş yıl içinde toplamda 8000 crore (yaklaşık 1 milyar dolar) bütçe ayrılmış bir girişimdir. Ayrıca, Hindistan Hükümeti, kuantum teknolojisinin öncülüğünde ekonomik büyümeyi hızlandırmayı ve Hindistan’ı bu alanda bir lider ülke haline getirmeyi hedeflemektedir. Maliye Bakanı Nirmala Sitharaman, bu alandaki teorik gelişmelerin ticari uygulamalara yol açmasını beklediklerini vurgulamıştır. Bu, Hindistan’ın kuantum teknolojileri konusundaki ciddi bir yatırım ve gelişme taahhüdünü yansıtmaktadır.
İsrail
İsrail’deki bir hükümet paneli, 6 yıl sürecek olan bir kuantum teknolojisi programına 1,2 milyar şekel (380 milyon dolar) tahsis etmeyi kararlaştırmıştır. Bu finansman, Yüksek Öğretim Kurulu, Savunma Bakanlığı Araştırma, Silah Geliştirme ve Teknolojik Altyapı İdaresi ve akademik kurumlardan sağlanacaktır.
Bu finansmanın bir parçası olarak, İsrail İnovasyon Kurumu ve Savunma Bakanlığı, İsrail’in 30-40 kübitlik ilk kuantum bilgisayarını inşa etmek için 60 milyon dolarlık bir projeye katılmak üzere iş dünyası ve üniversitelere çağrı yapmıştır.
Japonya
Kuantum bilişim bilimi ve teknolojisi için toplam yatırım yaklaşık 30 milyar Yen’dir (yaklaşık 280 milyon dolar). Moonshot Projesi’nin 2050 yılına kadar hata toleranslı evrensel bir kuantum bilgisayar yaratma hedefine ulaşmak için yaklaşık 15-20 milyar Yen yatırım yapması beklenmektedir. Nisan 2022’de, Japon hükümeti tarafından kuantum teknolojisini sosyal ve ekonomik sistemlere yerleştirerek toplumun pozitif gelişimi için Kuantum Gelecek Toplumu Vizyonu adlı yeni bir strateji oluşturulmuştur.
Hollanda
Delft Teknoloji Üniversitesi (TU Delft) ve Hollanda Uygulamalı Bilimsel Araştırma Organizasyonu (TNO) tarafından desteklenen kuantum teknolojisi enstitüsü QuTech, altı farklı yatırımcıdan 135 milyon Euro yatırım almıştır.
Ayrıca, Hollanda Ekonomik Kalkınma Bakanlığı, kuantum teknolojisinin ilerlemesine katkıda bulunmak amacıyla Quantum Delta NL’ye 615 milyon Euro tahsis ettiğini duyurmuştur. Bu yatırım, Hollanda’daki toplam kuantum teknolojisi yatırımını yaklaşık 904 milyon dolar seviyesine çıkarmaktadır.
Yeni Zelanda
2021 yazında Yeni Zelanda hükümeti, Dodd-Walls Fotonik ve Kuantum Teknolojileri Merkezi için önümüzdeki 7,5 yıl boyunca 36,75 milyon dolarlık fon tahsis ederek ülkenin geleceğine yeni bir yatırım yapmıştır.
Filipinler
Filipinler hükümeti, kendi kuantum bilgisayarını, ağını, simülatörünü ve ölçüm teknolojisini geliştirmek amacıyla 2030 yılına kadar 860 milyon Filipin pesosu (17,2 milyon Amerikan Doları) tutarında yatırım yapmayı öngören bir kuantum teknolojisi yol haritasını açıklamıştır.
Katar
Hamad Bin Khalifa Üniversitesi (HBKU), Katar’ın inovasyon ve teknoloji kapasitesini geliştirmeye olan kararlılığının bir göstergesi olarak, Katar Kuantum Hesaplama Merkezi’nin (QC2) kurulmasını finanse etmek için 10 milyon dolarlık bir hibe almıştır.
Rusya
Rus hükümeti 2019 yılında, temel ve uygulamalı kuantum araştırmalarına önümüzdeki 5 yıl içinde yaklaşık 50 milyar ruble (663 milyon dolar) yatırım yapma kararı açıkladı. Bu yatırım, Kremlin’in dijital teknolojilerin araştırılması ve geliştirilmesi için toplamda 258 milyar rublelik yatırımın bir parçasıdır.
Rus hükümeti, 2025 yılına kadar kuantum teknolojilerinin geliştirilmesi için en az 100 milyar ruble ayıracağını öngörmektedir. Rusya Federasyonu’nun, 50 ila 100 kübitlik kuantum bilgisayarlar ve toplam uzunluğu en az 7 bin kilometre olan kuantum iletişim ağları inşa edeceği yeni bir altyapı geliştirmektedir.
Singapur
2007 yılında Singapur hükümeti, temel kuantum fiziği araştırmaları yapmak ve kuantum fenomenlerine dayalı cihazlar geliştirmek amacıyla fizikçiler, bilgisayar bilimcileri ve mühendislerden oluşan CQT (Kuantum Teknolojileri Merkezi) kurulmasına destek verdi.
Merkezin araştırmacıları şimdiye kadar yaklaşık 2.000 bilimsel makale yayınladı, 40 milyon Singapur dolarını aşan hibe kazanan projelerde yer aldı ve yeni start-up şirketleri kurdu.
Merkez, 5 yıl boyunca 25 milyon Singapur doları yatırım yapacak olan yeni bir Kuantum Mühendisliği Programı başlatacak. Ulusal Araştırma Vakfı, ikinci aşamada 96,6 milyon Singapur dolarını ekleyerek Kuantum Mühendisliği Programına toplam 121,6 milyon Singapur doları yatırım yapmış olacak. Ayrıca, program, ülkenin kuantum hesaplama, kuantum-güvenli iletişim ve kuantum cihazlarının üretimi alanlarındaki yeteneklerini geliştirmek için 3,5 yıl içinde üç platforma 23,5 milyon Singapur doları tahsis etmeyi taahhüt ediyor.
Güney Afrika
Wits Üniversitesi, Güney Afrika Kuantum Teknolojileri Girişimi (SA QuTI)ni koordine etmek ve kurmak amacıyla Bilim ve Yenilik Departmanı’ndan (DSI) 54 milyon Güney Afrika Randı fon aldı.
Güney Kore
Kuantum hesaplamanın geliştirilmesi ve araştırma tabanının genişletilmesi için 5 yıl boyunca 44.5 milyar KRW (39.7 milyon $) ve yeni nesil ICT teknolojilerine 13.4 milyar KRW (11.9 milyon $) yatırım almıştır.
Güney Kore, kuantum bilimi ve teknolojisi alanında küresel bir lider olmayı hedefleyerek 2035 yılına kadar 3 trilyon wonun (2,33 milyar dolar) üzerinde yatırım yapmayı planlıyor.
İspanya
İspanya, Quantum Spain projesi aracılığıyla ülkede kuantum ekosisteminin oluşturulmasına katkıda bulunacak ve bir kuantum bilgisayarı inşa etmek için 60 milyon Euro yatırım yapacağını duyurdu.
İsveç
İsveç’te kuantum teknolojisinde geniş bir alan oluşturmak amacıyla Wallenberg Kuantum Teknolojisi Merkezi (WACQT), İsveç Araştırma Konseyi ile ortaklaşa olarak ulusal bir kuantum araştırma merkezinin kurulmasını destekleyen 1,6 milyar SEK (160 milyon $) yatırımla on yıllık bir araştırma programı başlatmıştır.
İsviçre
İsviçre federal hükümeti, 2023 ve 2024 yılları arasında İsviçre Kuantum Girişimi’ne (CHQI) 10 milyon CHF (11 milyon $) yatırım yapılacağını ve 2025-2028 yılları arasında daha fazla önemli yatırımların planlandığını duyurdu.
Tayvan
Tayvan, Kasım 2020 tarihinde, yarı iletken üretim kapasitesinin ötesinde bir teknoloji merkezi olma hedefiyle önümüzdeki beş yıl içinde kuantum teknolojisinin geliştirilmesi için 8 milyar NT$ (282 milyon $) yatırım yapacağını duyurdu.
Tayland
Eylül 2020 tarihinde, Tayland Yüksek Eğitim, Bilim, Araştırma ve İnovasyon Bakanlığı, kuantum teknolojisini geliştirmek için sekiz yıl boyunca 200 milyon ฿ (6 milyon $) harcama yapılacağını duyurdu.
Birleşik Krallık
2015 yılındaki 385 milyon sterlinlik yatırımın ardından, Haziran 2019’da Birleşik Krallık hükümeti, sektörün 205 milyon sterlinlik taahhüdüyle birlikte 153 milyon sterlin daha yatırım yapılacağını duyurdu.
Birleşik Krallık bugüne kadar kuantum teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik olarak 1 milyar sterlinden fazla yatırım yapmıştır.
Ülkedeki kuantum çalışmaları için on yıllık bir vizyon ve plan sunan Birleşik Krallık Hükümeti, bu süreçte araştırma, inovasyon, beceri ve diğer faaliyetler için 2,5 milyar sterlinlik bir harcama taahhüdü yapmış ve önümüzdeki iki yıl içinde yürütülecek faaliyetler için 80 milyon sterlin daha taahhüt etmiştir. Bu taahhütler, Ulusal Kuantum Stratejisi kapsamında yer almaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri
NQI (Ulusal Kuantum Girişim Hareketi), 2018 yılında 1.2 milyar doların üzerinde beş yıllık bir bütçe ile tanıtıldı. Bu girişim hareketi, federal hükümetin akademik kurumlar ve özel sektörle işbirliği yaparak kuantum teknolojilerinin büyümesini hızlandırmasına olanak tanımaktadır.
Farklı NQI merkezleri, Kuantum Ekonomik Kalkınma Kurulu ve yeni QIS (Kuantum Bilgi Bilimi) Ar-Ge faaliyetlerinin kurulması üzerine inşa edilen NQI Programına yapılan sürekli yatırımın ardından, 2023 yılı bütçe raporunda 1.46 milyar dolarlık ek yatırım bildirmiştir.
Çeviren: Elif Özceylan
Redaktör: ChatGPT, Yasir Ölmez
