Sabancı Üniversitesi, parçacık fiziği için kuantum sensör teknolojilerini geliştirmeyi amaçlayan CERN’in küresel Ar-Ge girişimi DRD5 projesinde yer alacak.
2020 yılında Avrupa Gelecek Hızlandırıcıları Komitesi (ECFA), yeni kuantum sensörleri ve ilgili teknolojilerin geliştirilmesine yönelik bir yol haritası oluşturdu. Bu yol haritası, küresel ölçekte Ar-Ge faaliyetlerini teşvik etmeyi amaçlayan Dedektör Araştırma ve Geliştirme (DRD5) programını da içeriyor. Bu girişim, çeşitli teknolojiler kullanılarak gelecekte gerçekleştirilecek parçacık fiziği deneyleri için dedektörlerin geliştirilmesine yönelik daha büyük bir çabanın parçası.
CERN DRD5
DRD5 projesi, parçacık fiziği için kuantum sensör teknolojilerini ilerletmek amacıyla küresel ölçekte koordineli bir Ar-Ge girişimi öneriyor ve mevcut araştırmalardaki kritik bir boşluğu doldurmayı hedefliyor. Yüksek enerjili fizik dedektörü geliştirme çalışmalarının aksine, kuantum algılama, yeni iş birlikleri kurulmasını ve öncü araştırma alanlarının oluşturulmasını gerektiriyor. Bu bağlamda, 2023 yılında CERN’de farklı disiplinlerden uzmanların bir araya geldiği bir çalıştay düzenlendi. Çalıştayda, stratejik bir yaklaşımla kritik araştırma alanları belirlendi. Çalıştay sonucunda oluşturulan proje önerisi, parçacık fiziği için kuantum algılama alanındaki belirli teknolojik zorlukları ve fırsatları hedefleyen İş Paketlerini (WP) tanımlıyor.
Bu girişim, kuantum teknolojisi ve parçacık fiziği toplulukları arasındaki uluslararası iş birliğini teşvik ederek, paylaşılan uzmanlık, koordineli araştırmalar ve verimli kaynak tahsisi yoluyla inovasyonu hızlandırmayı amaçlıyor. Proje, temel kuantum algılama alanındaki ilerlemeleri destekleyen bir çerçeve oluştururken, gelecekteki yüksek enerjili fizik deneylerinin ihtiyaçlarıyla uyumlu olmasını da sağlamayı hedefliyor. Ayrıca, araştırma öncelikleri ve teknolojik atılımlar doğrultusunda evrilebilecek esnek bir organizasyon yapısı oluşturulması planlanmaktadır.. Bu yaklaşım, proje sürecinde değişen ihtiyaçlara dinamik bir şekilde yanıt verme imkanı sunacak. Küresel çabaları birleştirerek, bu girişim hem kuantum teknolojileri hem de parçacık fiziği alanlarında dönüştürücü ilerlemeler sağlayabilir ve bu alanların sınırlarını yeniden şekillendirebilir.
Sabancı Üniversitesi, parçacık fiziği için kuantum sensörleri üzerine bu araştırma girişiminde tanımlanan İş Paketlerine (WP) katılacak. Üniversitemizin öğretim üyeleri ve araştırmacıları, kuantum malzemeler, süper iletken cihazlar, algılama teknikleri ve kapasite genişletme konularındaki uzmanlıklarıyla çeşitli WP’lerde görev alacak. Bu katılım, yalnızca küresel kuantum algılama teknolojilerinin geliştirilmesine katkıda bulunmakla kalmayacak, aynı zamanda Sabancı Üniversitesi’nin hassas kuantum teknolojileri geliştirme yetkinliğini artırmasına da olanak tanıyacak.
Özellikle Sabancı Üniversitesi şu alanlarda yer alacak:
- WP2 (Kuantum Malzemeler): Yılmaz Şimşek, İnanç Adagideli, Zafer Gedik, Alhun Aydın, Murat Kaya Yapıcı, İsmet Kaya, Gözde İnce ve Emre Erdem.
- WP3 (Kuantum Süperiletken Cihazlar): İsmet Kaya, Yılmaz Şimşek, İnanç Adagideli, Zafer Gedik ve Alhun Aydın.
- WP5 (Algılama için Kuantum Teknikleri): Göktuğ Karpat, İsmet Kaya, Yılmaz Şimşek ve Zafer Gedik.
- WP6 (Kapasite Genişletme – özellikle eğitim ve değişim platformları): Ferruh Özbudak, Zafer Gedik ve Göktuğ Karpat.
Bu iş birliği sayesinde Sabancı Üniversitesi, küresel kuantum araştırmalarındaki rolünü güçlendirecek ve ileri düzey kuantum algılama teknolojileri geliştirme kapasitesini artıracaktır.
6 Haziran 2024’te CERN Araştırma Kurulu, 4 Haziran’da sunulan proje önerisini ve sunumu inceledikten sonra DRD5 önerisini onayladı. İş Birliği Kurulu (CB), şu anda 100 kurucu enstitünün her biri için bir temsilciden oluşmakta ve başkanlığını ORNL’den Marcel Demarteau yapmaktadır. CERN’den Michael Doser, proje sözcüsü olarak görev yaparken, DESY’den Steven Worm ise yardımcı sözcü olarak görev almaktadır.
Yazar: Azra Hatun Tacar
Redaktör: Ayşe Yılmaz
Bilimsel Redaktör: Yasemin Poyraz Koçak
